F50.0 Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa)
Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa) jest zaburzeniem charakteryzującym się celową utratą wagi wywołaną i/albo podtrzymywaną przez pacjenta. Zaburzenie pojawia się najczęściej u dziewcząt w okresie pokwitania i u młodych kobiet. Znacznie rzadziej zapadają na nią chłopcy przed okresem dojrzałości i młodzi mężczyźni, zdarza się także u dzieci zbliżających się do okresu pokwitania i u dojrzałych kobiet aż do okresu menopauzy. Jadłowstręt psychiczny stanowi niezależny zespół w następującym znaczeniu:
a/ kliniczne objawy zespołu są łatwo rozpoznawalne, a samo rozpoznanie jest rzetelne - w rozpoznawaniu klinicyści osiągają wysoką zgodność;
b/ badania katamnestyczne wykazują, że spośród pacjentów, którzy nie powrócili do zdrowia, znaczna część ujawnia nadal te same objawy jadłowstrętu psychicznego w postaci przewlekłej.
Chociaż istotne przyczyny jadłowstrętu psychicznego są nieznane, coraz więcej faktów świadczy o tym, że na przyczyny te składają się powiązane ze sobą czynniki społeczno-kulturowe i biologiczne, jak również mniej specyficzne mechanizmy psychologiczne i cechy osobowości. Chorobie towarzyszą niedożywienie o różnym nasileniu i wynikające z tego wtórne zaburzenia endokrynologiczne, metaboliczne i zaburzenia funkcji somatycznych. Istnieją pewne wątpliwości co do tego, czy charakterystyczne zaburzenia hormonalne są spowodowane wyłącznie niedożywieniem i szczególnym zachowaniem (zawężenie diety, nadmierne ćwiczenia fizyczne, wymioty lub stosowanie środków przeczyszczających, prowadzące do zaburzeń wodno-elektrolitowych), czy leż pewną rolę odgrywają także inne nieokreślone czynniki.
Wskazówki diagnostyczne
Do rozpoznania konieczne jest stwierdzenie wszystkich wymienionych objawów:
a/ masa ciała utrzymuje się na poziomie co najmniej 15% poniżej oczekiwanej (z powodu utraty wagi albo dlatego, że nigdy nie osiągnęła ona wartości należnej) albo wskaźnik masy ciała wynosi 17,5, lub mniej; pacjenci przed okresem pokwitania mogą nie osiągać należnej masy ciała w okresie wzrostu;
b/ utrata masy ciała jest wywołana poprzez unikanie "tuczących pokarmów", a ponadto za pomocą jednej z wymienionych czynności: prowokowanie wymiotów, przeczyszczanie, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, stosowanie leków tłumiących łaknienie i/lub środków moczopędnych;
c/ wyobrażenie własnego ciała jest zaburzone i przyjmuje posiać specyficznego zespołu psychopatologicznego, w którym obawa przed otyłością występuje w formie natrętnej myśli nadwartościowej, powodującej narzucenie sobie niskiego limitu masy ciała;
d/ liczne zaburzenia hormonalne obejmują oś przysadkowo-nadnerczową i gonadową co u kobiet przejawia się zatrzymaniem miesiączek, a u mężczyzn - spadkiem zainteresowań seksualnych i potencji; wyjątek stanowi zachowanie krwawienia z dróg rodnych u kobiet z anoreksją, przyjmujących hormonalne leki substytucyjne, najczęściej pigułki antykoncepcyjne; stwierdza się również wzrost poziomu hormonu wzrostu i kortyzolu oraz zmiany metabolizmu hormonu tarczycy i zaburzenia wydzielania insuliny;
e/jeżeli początek miał miejsce przed okresem pokwitania, to liczne zjawiska związane z pokwitaniem są opóźnione albo zahamowane (wzrost ulega zatrzymaniu, u dziewcząt nie rozwijają się piersi i występuje pierwotny brak miesiączek, u chłopców narządy płciowe pozostają w stanie dziecięcym); po powrocie do zdrowia pokwitanie często przebiega normalnie, ale pierwsza miesiączka jest opóźniona. '
Rozpoznanie różnicowe. Towarzysząca depresja albo natręctwa, podobnie jak cechy zaburzeń osobowości, mogą stwarzać trudności w różnicowaniu i/lub konieczność zastosowania więcej niż jednego kodu diagnostycznego. U młodych osób należy wyklucz| również takie somatyczne przyczyny utraty masy ciała, jak: przewlekłe choroby wyniszczające, guzy mózgu i zaburzenia jelitowe (choroba Crohna lub zespół złego wchłaniania)
Nie obejmuje: utrata łaknienia (R63.0)
psychogenna utrata łaknienia (F50.8)